Chomiki pod lupą: wibryssy

Tym postem chciałabym rozpocząć mini-serię, którą zatytułowałam "chomiki pod lupą". Dotyczyć będzie ich budowy anatomicznej. Skupię się nie tylko na wyglądzie zewnętrznym, ale w sposób nieinwazyjny zajrzymy i do wnętrza chomiczków. :)

Dzisiaj dowiemy się co nieco o wibryssach. Zapraszam do czytania!
Wibryssy - definicje
Słowo możemy napisać zarówno przez jedno jak i przez dwa "s". Obydwie wersje są poprawne według słownika języka polskiego. Możemy zatem przeciągać wibryssy lub krótko opowiedzieć komuś o wibrysach. Co jeszcze powie nam słownik?

wibrysy, wibryssy
1. «długie, sztywne włosy czuciowo-dotykowe u zwierząt»
2. «sztywne włoski wyrastające w przedsionku nosa»
słownik języka polskiego, PWN

Krótko i treściwie. I właściwie mogłabym na tym etapie zakończyć, gdybym nie była dociekliwa :) Ale ja chcę wiedzieć więcej! Zaglądam do leksykonu i znajduję interesujące mnie zagadnienie pomiędzy wibrometrem a przedrostkiem wice-.

wibryssy - długie, sztywne włosy czuciowe dotykowe u zwierząt, np. kotów; wyrastają głównie na wardze górnej (tzw. wąsy), dolnej i podbródku.
Nowy Leksykon PWN; 1998; 

Znowu wiemy coś więcej. W książce ABC przyrody (wyd. Reader's Digest Przegląd) niestety trochę zbyt ogólnie potraktowano ten ciekawy narząd, jakim są wibryssy i jedynie wspomniano o ich istnieniu, przy określaniu innych funkcji futra (poza ochronną).
W zasadzie można połączyć wszystkie informacje i nazwać wibryssy krótko: włosami czuciowymi.

Funkcje

Wszystkie chomiczki są posiadaczami wibryssów, Łatwo je zauważyć, gdyż są długie i dosyć sztywne. Dodatkowo, zaintrygowany jakimś ciekawym zapachem chomik szybko porusza noskiem, przez co wibryssy drżą poruszone przez nozdrza.
Wibryssy są doskonale unerwione (posiadają od 50 do 100 włókien nerwowych) i ukrwione, przez co błyskawicznie informują mózg o zetknięciu się z przeszkodą. Drobne przekaźniki są w stanie wyczuć nawet najmniejsze zmiany w otoczeniu i zbadać najdrobniejsze elementy. Dostarczają informacje na temat wielkości i kształtu dotykanych elementów a także faktury powierzchni terenu. 
Dobrze wiecie, że chomiki są nocnymi stworami. Wychodzą, gdy jest już zupełnie ciemno, chociaż i w tym wypadku zdarzają się wyjątki. Na ich nieszczęście - nie posiadają sokolego wzroku. Ale matka natura nie była aż tak okrutna by skazywać chomiczki na śmierć bez szans. Aby nie wpaść w kłopoty po ciemku, wykorzystują słuch, węch i wibryssy do bezpiecznego poruszania się po terenie. "Wąsiki" pomagają w poruszaniu się w słabo oświetlonych, ciasnych pomieszczeniach (na przykład w podziemnych korytarzach).
Wibryssy doskonale radzą sobie w identyfikowaniu zmian ciśnienia oraz wibracji powietrza, które umożliwiają im wyczucie zbliżającego się niebezpieczeństwa (przykładowo drapieżnika) oraz niewidzialnych w mroku przeszkód.

Jak to działa?
Spróbuję wyjaśnić proces, jaki odbywa się podczas zetknięcia wibryssów z przeszkodą na podstawie prostego schematu.

Oczywiście droga danych, które pobrały nerwy, jest bardzo szybka i trwa dosłownie ułamki sekund. Informacje docierające do pnia mózgu zostają przesłane, zgodnie z kategorią informacji, którą niosą, do kory baryłkowej, śródmózgowia lub móżdżku. Tam są analizowane, by wreszcie wystosować odpowiednią reakcję (na przykład: zatrzymaj się - przeszkoda na drodze). Po wykonaniu zadania chomik otrzymuje informację odnośnie terenu - wie gdzie jest i czego się może spodziewać.

Wibryssów nie powinno się nigdy przycinać, skracać ani uszkadzać. Powoduje to dezorientację i ból. Umyślne uszkadzanie ciała może być ścigane z urzędu, o czym już pisałam tutaj.

Odcięcie kotu wibryssów przyczynia się do uwstecznienia zdolności wyczuwania przeszkód czy ofiar na dystans. A. Vogel, H. Schneider

Kot pozbawiony wąsów przez spory czas odczuwa dyskomfort fizjologiczny, czując się nieswojo i bardzo niepewnie. D. Taylor

Cytowane fragmenty odnoszą się co prawda do kotów, natomiast dotyczy wszystkich zwierząt posiadających włosy czuciowe. Szczególnym okrucieństwem jest celowe okaleczanie w ten sposób dzikich zwierząt, ponieważ zmniejsza to drastycznie ich szansę na przeżycie w naturalnym środowisku. Zwierzę nie będzie w stanie zdobyć pożywienia, a także narażone zostanie na ataki ze strony drapieżników, których nie będzie w stanie wykryć.

Ciekawostki

• Kiwi posiadają włosowate pióra, które pełnią funkcję wibryssów.
• Popularne "kule do biegania" powodują dezorientację u zwierząt wyposażonych w wibryssy, poprzez odizolowanie ich od bodźców, dlatego powinno się zaniechać ich stosowania.
• Niektóre osoby wierzą, że znalezione wibryssy kota przynoszą szczęście.
• Popularna karma dla kotów "Whiskas" wzięła swoją nazwę od wibryssów (whisker oznacza po angielsku wibryss).
• W wibryssy wyposażone są wyłącznie niektóre ssaki.
• Odpowiedniki wibryssów coraz częściej stosowane są w robotyce jako receptory czuciowe (np. w laboratorium w Bristolu).

Podczas pisania, oprócz podanych w tekście źródeł, korzystałam z serwisu zpazurem.pl, pracy magisterskiej pt. "Wibrysy – niezbędne włosy w  życiu zwierząt?" (UPW), oraz z własnej wiedzy, nabytej na zajęciach.

---

Może znacie inne ciekawostki dotyczące wąsów? Podzielcie się w komentarzu!
I koniecznie dajcie znać, czy podoba Wam się ta seria. :) 
Zachęcam do obserwowania Chomiconu na Facebooku: zapraszam.